De internationale schaakbond FIDE presenteerde nieuwe regels voor deelname van transgender personen aan schaaktoernooien en het wel of niet handhaven van schaaktitels. In tegenstelling tot wat je zou verwachten is het niet alleen maar een belediging voor transgender personen. Bovendien, FIDE heeft het allemaal zo verwoord dat het soms lijkt alsof je te maken hebt met de Transformers. Maar nee, het is echt geen film over de Transformers.
Dit artikel verscheen eerder via de website van De Goede Huisvader en werd later overgenomen op de website van Artigenda.
Soms, heel soms, heb je het idee dat je iets niet goed leest. Je gaat dan twijfelen. Vervolgens lees je het nogmaals en je kunt daarna maar een conclusie trekken: het staat er echt. Men heeft het echt zo verwoord. Dat overkwam mij tijdens het lezen van de informatie die wordt aangeboden via de officiële pagina van FIDE. Het leverde zelfs zoveel weerstand op, dat ik ineens moest denken aan de film Transformers.
Nee, ik beledig niemand wanneer ik dat zeg of schrijf. Echt niet. Ik vergelijk een persoon niet met een robot van een andere planeet die op een willekeurig moment in staat is tot het veranderen in een andere vorm. Toch gebruik ik dit woord wel. Niet een keer, meerdere keren. In de titel gebruik ik dit woord ook nog eens. Vergelijk ik daarmee transgender personen met Transformers? Nee.
Geen robot
Een transgender persoon is een persoon, geen robot. Bovendien, een transitie is een bijzonder iets dat je niet kunt koppelen aan een robot die in staat is om te veranderen en vervolgens weer terug te veranderen. Meerdere keren achter elkaar. Eigenlijk wanneer het moment dit verlangt of wanneer dit het beste uitkomt. Misschien op basis van de omstandigheden. Laten we eerlijk zijn, dát is waar het om gaat bij de Transformers, toch? Transformeren in dat wat op het moment belangrijk is. Is vervoer belangrijk, dan een vliegtuig of een kever. Is communicatie belangrijk, dan de robot met een gezicht.
Mocht je het niet precies meer weten: de Transformers werden geïntroduceerd in 1984 als tekenfilmserie. Ze zijn oorspronkelijk afkomstig van de planeet Cybertron. De Autobots en Decepticons kwamen naar de aarde, omdat hun thuisplaneet werd vernietigd. Hier op aarde begonnen ze aan een gevecht. Om hun dekmantel in stand te houden werden ze dus Robots in Disguise.
Dit is erg leuk allemaal, alleen wat heeft dit in de eerste plaats te maken met transgender personen en in de tweede plaats te maken met FIDE?
Helaas komt het ook voor dat er wel een negatieve lading verbonden is aan het gebruik van het woord in combinatie met transgender personen. Nee, daarvan ga ik geen voorbeelden benoemen. Aan de andere kant komt het ook voor dat er binnen de gemeenschap zelf gebruik gemaakt wordt van de naam. Noem het dan een soort geuzennaam. Met dat laatste hoeft niets mis te zijn. In de meest gevallen zal het een positieve lading hebben. Denk aan uitspraken met de nodige dosis humor.
Over de FIDE
Dan nu de FIDE. Wat maakt dat FIDE zich uit moest spreken over transgender personen? Waarvoor staat FIDE trouwens? De afkorting staat voor Fédération International des Échecs. Dit is de internationale schaakbond, die sinds de jaren twintig bestaat. Aangesloten hierbij zijn de lokale schaakbonden, waaronder de Koninklijke Nederlandse Schaakbond (KNSB). De internationale schaakbond publiceerde een serie regels die van toepassing is voor transgender personen als het gaat om deelname aan toernooien en handhaving van titels. Dat zorgde er bij mij voor dat ik het idee kreeg dat ik te maken had met een aflevering van de Transformers. In ieder geval als het om enkele passages ging. Die passages hebben betrekking op genderidentiteit en het wel of niet vasthouden aan die genderidentiteit op een later moment in het leven van een bepaald persoon na transitie.
Wat FIDE gepubliceerd heeft is ronduit discriminerend. Bovendien zijn de regels gevaarlijk. Ze vormen een gevaar voor een toch al kwetsbare groep. Waar weinig mensen waarschijnlijk over nadenken: de regels zijn eigenlijk een bevestiging van iets dat niets te maken heeft met de inhoud van het document zelf. Dan gaat het om het in stand houden van rolverdeling in schaken. Het verschil tussen vrouwen en mannen. Daarin wordt geen onderscheid gemaakt in cis vrouwen of trans vrouwen eigenlijk. Sterker nog, trans vrouwen komen er op dat punt beter vanaf. Het jammere is alleen: ze hebben er geen ene bal aan. Hoe dat precies zit, dat leg ik allemaal uit.
FIDE Regulations on Transgender Chess Players’ Registration on FIDE Directory
De regels waar het om gaat zijn gepubliceerd onder de titel “FIDE regulations on Transgender Chess Players’ Registration on FIDE Directory.” Er is een PDF-versie beschikbaar en er is een web-versie beschikbaar. Je mag zelf bepalen welke versie het gemakkelijkst leest. Het PDF-document bekijk/lees je via deze directe link. Om te voorkomen dat de link niet meer beschikbaar is, heb ik deze voor je gearchiveerd. De gearchiveerde versie is hier te vinden. Wil je liever een versie bekijken die rechtstreeks vanuit je browser gelezen kan worden, dan bekijk je deze link of de gearchiveerde versie.
Wat zijn de belangrijkste punten?
Het is maar net wat je belangrijk vindt. Natuurlijk valt op wat de nieuwe regels zijn voor trans vrouwen. Die trekken de aandacht. Daarover lees je meer in deel III. Laten we daar maar eens mee beginnen. Overigens is het goed te weten dat alleen trans vrouwen in dat deel benoemd worden. Trans mannen komen in dit deel niet aan bod.
Is er sprake van een deelname van een trans vrouw, dan komt het erop neer dat de deelneemster uitgesloten is van deelname aan officiële FIDE-evenementen zolang er door de FIDE geen beslissing is genomen. Deze beslissing is gebaseerd op een “verdere analyse.” Waar deze analyse precies uit bestaat wordt verder niet beschreven. Wel wordt beschreven dat deze analyse maximaal twee jaar in beslag kan nemen. Feitelijk zou het erop neer kunnen komen dat een deelneemster dus twee jaar lang niet mag deelnemen aan officiële evenementen die vallen onder de FIDE-verantwoordelijkheid. Omdat lokale bonden aangesloten zijn bij de FIDE lijkt me dat deze bonden zich hier ook aan moeten houden. Er gelden volgens dit deel overigens geen beperkingen voor deelname aan “open evenementen.” Wat dit precies zijn wordt verder niet uitgelegd. Dit zal ongetwijfeld bekend zijn voor de personen die bekend zijn in de schaakwereld.
Maximaal twee jaar dus voor het nemen van een beslissing. Dat is best een lange periode. De vraag is dan ook wat er gaat gebeuren met een eventuele ranking van de vrouw om wie het gaat. Daarover lees je meer in deel IV. In paragraaf 4.2 lees je dat een ranking niet gewijzigd zal worden. Iedereen weet dat een ranking beïnvloed wordt door de hoeveelheid wedstrijden die je speelt en de eventuele winst. Hoe meer je wint, hoe beter dit is voor je ranking. Speel je niet in een bepaalde periode, dan is dit nadelig voor je positie op een ranglijst. Een garantie dat de ranking blijft staan zoals beschreven in paragraaf 4.2 stelt daarmee weinig voor, lijkt mij.
Hoewel er in deel III niets beschreven staat over trans mannen, komt deze groep wel aan bod in paragraaf 4.1. Daarover later meer, want dit is naar mijn idee gerelateerd aan de positie van cis vrouwen. Dat lijkt raar. Geloof me, ik ga het uitleggen.
Een aflevering van de Transformers
Misschien zijn de delen uit de nieuwe regels over aanpassingen die ineens ongedaan gemaakt worden zodra er sprake is van een nieuwe aanpassing van genderidentiteit. Jawel, dat lees je goed: men houdt rekening met de mogelijkheid dat er sprake zou kunnen zijn van een situatie waarbij een persoon terug zou kunnen gaan naar de oorspronkelijke genderidentiteit. Blijkbaar is dit zo belangrijk of ‘gewoon,’ dat men hiervoor mogelijkheden heeft geboden. Bijvoorbeeld wanneer het gaat om het terugkrijgen van schaaktitels.
Zodra ik dat las kreeg ik dus het idee dat men dit alles beschouwde als een aflevering van de Transformers. Personen die vrij ‘transformeren’ in hun genderidentiteit. Alsof je inderdaad kijkt naar een aflevering van de Transformers dus. Zie hiervoor paragraaf 2.6 bijvoorbeeld.
Herhaalde geslachtsverandering
Wat lees je in paragraaf 2.6? Daarin lees je dat FIDE er rekening mee houdt dat het voor zou kunnen komen dat een persoon meer dan eens een verzoek in zou kunnen dienen voor aanpassing van de gegevens.
“Als de persoon een herhaalde geslachtsverandering aanvraagt, blijven de procedure en de voorwaarden dezelfde als voor de eerste geslachtsverandering.”
Een herhaalde geslachtsverandering. Nogmaals, het zou kunnen. Alleen moeten we de vraag stellen: hoe groot is die kans en is dat het waard om dit expliciet op te nemen in deze (nieuwe) regels? Eigenlijk is het onzin. De gedachte dat de genderidentiteit van trans vrouwen en trans mannen onvoldoende ‘vast’ zou liggen komt voort uit een bepaalde gedachte. Nee, uit een bepaald sentiment. Laten we eerlijk zijn, dat weten we inmiddels. Om er geen doekjes om te winden. Dit is de gedachte dat er op een bepaald moment spijt gaat komen van die transitie. Het staat er niet met zoveel woorden alleen.
Is het dan niet raar dat ik hierbij moest denken aan een aflevering van de Transformers? Dat ik het idee had dat de opstellers van deze regels het idee hebben dat transities iets zijn zoals die robots doen: transformeren naar gelang een bepaalde situatie dit toelaat of vraagt?
Een transitie is geen pad van A naar B. Dat weet ik ook heus wel. De vraag is alleen of er sprake is van een bepaalde juridische status. Kortom, is er officieel al iets vastgelegd? Dat hoeft niet (altijd) het geval te zijn. Transitie hoeft geen lineair proces te zijn. Dat kan, maar het hoeft niet. Er is geen standaard. FIDE gaat alleen wel uit dat er een bepaalde juridische standaard moet zijn. Dat is overigens niet alleen het geval als het gaat om het herhaaldelijk veranderen van de gegevens.
Juridische documenten
Het probleem is alleen dat het weinig voorstelt wanneer je bedenkt dat FIDE blijkbaar bijzondere rechten heeft. Rechten die inbreuk maken op de privacy van personen. Daarover lees je meer in deel V.
Privacy
Hoewel de bond aangeeft dat men publiekelijk nooit enige ruchtbaarheid zal geven over de geschiedenis van een persoon, geldt dat niet voor belangrijke zaken die inbreuk maken op de privacy van deelnemers. Dat niet alleen. Ook kan dit de veiligheid van deelnemers van evenementen en toernooien in gevaar brengen. Officieel omwille van efficiëntie. Verderop lees je dat men anders vreest dat er mogelijk sprake zou kunnen zij van fraude. Dit alles houdt men bij in een database van spelers.
Denk ook even aan een ander scenario. Wanneer er vervolgens geen problemen zijn en de deelname verder geen probleem hoeft te zijn en de informatie toch verspreid wordt buiten het evenement. Hoe wordt vervolgens de veiligheid van de deelnemers in kwestie gegarandeerd, wanneer er vervolgens woedende tegenstanders het evenement willen verstoren?
De geschiedenis van het schaakspel
Verdeling tussen vrouwen en mannen
In een artikel van heel wat jaren geleden (2000) van Trouw lees je dat in Perzische rijk gewoon was dat vrouwen schaakten. Alleen het bewijs dat in dat artikel aangevoerd werd had te maken met de sprookjes uit Duizend-en-een-nacht. Niemand gelooft in sprookjes, zelfs niet wanneer ze al eeuwenoud zijn. Dus je wilt wat harder bewijs zien. Bovendien, in het artikel wordt niet echt bewijs aangevoerd. Wel wordt een uiteenzetting gegeven waarom vrouwen ondervertegenwoordigd waren in de schaakwereld in 2000.
1361
Het punt is duidelijk toch? In 1361 werd dus een schaakbord cadeau gegeven en zoiets geef je natuurlijk niet zonder reden cadeau. Zo’n schaakbord is bedoeld om mee te schaken, nietwaar? Dus, vrouwen schaakten. In ieder geval Machteld van Lancaster in 1361. Dat is alleen een vrouw. Blijkbaar was het de moeite waard om er meer over te schrijven. Alleen niet op de meest vriendelijke manier. Dan heb ik het niet over een eerdere vermelding van de Legende van Tristan en Isolde, die schijnbaar ook graag samen een potje schaak speelden. Daarmee bedoel ik overigens ook gewoon het schaakspel en niets anders.
Gratien du Pont
Ik dwaal af...
De uitgesproken misogynist Gratien du Pont wil je postuum al een schop onder de kont geven (excuus voor het taalgebruik). Wanneer je bedenkt dat hij het schaakspel eigenlijk op zijn manier verruïneerd heeft wil je hem een extra trap onder zijn kont geven. Dat gaat natuurlijk niet. Bovendien: geweld. Nee.
Du Pont heeft het wel verpest voor de dames. Daarmee heeft hij eigenlijk alles maar ook even eeuwen later verpest voor anderen. Dat is geen grap, maar de waarheid. Daar kom ik later op terug.
“Controverses des sexes masculine et féminin”
Officieel ging hij de geschiedenisboeken in als humanist. Misogynist is beter. In “Controverses des sexes masculin et féminin” (Controverses van het mannelijk en vrouwelijk geslacht) uit 1534 mag je wel stellen dat hij volop meedeed aan het debat dat we kennen als “Querelle des femmes.” Dit was een debat dat maar liefst twee eeuwen gevoerd werd in de literatuur over de positie van de vrouw in de Europese samenleving (1400 – 1600).
In “Controverses des sexes masculine et féminin” beriep Du Pont zich op het standpunt dat vrouwen niet goed waren voor de samenleving. Dit beeld was al ontstaan vanuit bijvoorbeeld de kerkelijke leer. Vrouwen waren doortrapt, veeleisend en bovendien ook nog eens dominant. Du Pont ging hier vol in mee. Dat niet alleen, want zelfs het schaakspel ontkwam niet aan een ontleding door hem. Sterker nog, vrouwen hadden niets te zoeken bij een schaakspel. Dat was echt iets voor mannen. Bovendien, iedereen die beweerde dat de koningin in het schaakspel dominant zou zijn had het mis, zoals je in dit artikel kunt lezen. Een waarschuwing vooraf is op zijn plaats, het gedeelte over Du Pont bevat wat ruw taalgebruik. Dat is niet zonder reden, want het waren zijn woorden.
Na Du Pont: meer mannelijke dominantie
Alleen Du Pont de schuld geven is niet eerlijk. Na hem kwamen tal van anderen die eigenlijk hetzelfde beweerden. Vrouwen hoorden niet thuis in de buurt van een schaakbord. Zo werd het dus een ‘mannending.’ Zonder een echt goede reden. Want die is er niet. Er is geen geldige reden te bedenken waarom vrouwen niet zouden kunnen schaken.
Sterker nog, er is geen reden te bedenken waarom vrouwen minder goed zouden zijn in schaken. Kom niet aan met “vrouwen kunnen geen kaartlezen dus…” Kom niet aan met “ruimtelijk inzicht” of welk vreemdsoortig argument dan ook. Dit is gewoon gebaseerd op mannelijke dominantie. Klaar.
Wanneer je de moderne schaakwereld bekijkt dan valt op dat het tegenwoordig wereldnieuws is wanneer een schaakster die goed presteert meteen de aandacht trekt. Nu is het voorbeeld van Eline Roebers misschien een slecht voorbeeld. Nee, Eline Roebers is geen slechte schaakster. Ze is een hele goede schaakster! Het is een slecht voorbeeld omdat haar geboortejaar 2006 is. Dat maakt haar relatief jong. Daar is niets mis mee. Alleen de aandacht gaat dan mogelijk uit naar het feit dat ze en jong is en vrouw is.
Zetten we even opzij dat ze nog niet zo oud is (een betere benadering, denk ik). Dan is ze nog steeds vrouw en dat maakt haar ‘ineens’ speciaal. Dat zou niet het geval moeten zijn. Dat ze goed presteert en daarmee wint zou de basis moeten zijn voor het verkrijgen van de aandacht. Zo werkt het alleen niet. Zeker niet wanneer je bedenkt dat deze schakende cis vrouwen ook geraakt worden door de aangepaste regels van de FIDE. Indirect dan. Het is namelijk een grote bevestiging dat het eigenlijk allemaal draait om de mannen. Om precies te zijn: cis mannen. Daarmee zijn we aangekomen bij trans mannen.
De positie van trans mannen
In deel III worden trans mannen niet benoemd. Is dat niet raar? Gelden de regels niet voor deze mannen? Zij kunnen blijkbaar zonder restricties deelnemen nadat ze de wijziging doorgegeven hebben. Nou, niet helemaal…
Waar trans vrouwen eerst in afwachting zijn van die “verdere analyse” is het voor trans mannen vanaf het eerste moment duidelijk. Dat lees je in deel IV (“Transfer of rights and lliabilities”). Hierin lees je dat voor trans mannen geldt dat alle titels “abolished” worden. Met andere woorden: eerder behaalde titels als vrouw worden ingetrokken, de historie is weg.
Hier komt ook weer het ‘Transformer-gedeelte’ om de hoek kijken, want geen zorgen! Is er sprake van een verandering van genderidentiteit naar de oorspronkelijke genderidentiteit, dan zijn alle titels ineens weer terug. Alleen wel op een lager niveau.
Die hindernis hebben trans vrouwen niet. Hun titels blijven staan, want in de tekst staat vermeld “remain eligible.” Dit komt erop neer dat ze in aanmerking blijven komen. Geweldig nieuws, ware het niet dat er die “analyse” volgt, nietwaar? Meespelen is dus feitelijk niet mogelijk. De uitkomst is gewoon onzeker.
Trans mannen daarentegen hebben dus niets meer. Alleen wat heeft dat dan te maken met cis vrouwen en hoezo zou dit schadelijk zijn voor cis vrouwen?
Schaken wordt gezien als iets dan hoort bij mannen. Dat een trans man geen beroep kan doen op een bepaalde vrouwelijke historie in een mannelijke competitie staat gelijk aan: we erkennen niet dat die competitie gelijk is aan de mannelijke competitie. Prima, alleen hoe verklaar je vervolgens dat dit omgekeerd wel het geval is? Hoewel de trans vrouw in kwestie misschien tijdelijk of misschien zelfs nooit meer zou kunnen spelen, blijven de titels wel gehandhaafd. Dus strikt genomen vanuit het masculiene gedeelte worden de titels overgedragen naar het feminiene gedeelte en omgekeerd is dat dus niet mogelijk. De waarde is blijkbaar groter of meer. Dat maakt dit alles schadelijk voor cis vrouwen en dat beseft waarschijnlijk niet iedereen.
Denk er nog eens goed over na. Een titel behaald als vrouw stelt na een transitie dus niets meer voor, want deze komt te vervallen. In de tekst staat het: “If a player holds any of the women titles, but the gender has been changed to a man, the women titles are to be abolished.”
Wederom 'Transformer'
Wanneer je graag wilt vasthouden aan het idee dat er onderscheid gemaakt moet worden tussen vrouwen en mannen waar is dat dan op gebaseerd? Er is geen wetenschappelijk bewijs te vinden die een basis vormt voor een onderscheid in de schaaksport. Redenen die aangevoerd worden hebben te maken met linker- en rechterhersenhelft of testosterongehalte. In ander gevallen gaat het om psychologische factoren. Dan kom je uit op dominantie. Mannelijke dominantie. Zo zouden vrouwen tegenover mannen minder goed presteren. Het is allemaal los zand. Er is geen wetenschappelijke basis hiervoor te vinden en dat de internationale schaakbond vast blijft houden aan dit onderscheid is logisch.
Website FIDE (officials)
Het is slechter gesteld met de indeling van de verschillende vertegenwoordigers van de delen van de wereld. Dit zijn er in totaal 32. Hiervan zijn drie vrouw.
In de raad van advies zitten twee vrouwen, op een totaal van acht personen.
Als het om advies gaat is het helemaal dramatisch gesteld. Er zijn geen vrouwelijke adviseurs aangesteld door FIDE. De zes adviseurs zijn allemaal mannen. Dit geldt ook voor de twee data protection officers. Op het hoofdkantoor van FIDE in Lausanne werken volgens de gegevens op de website twee vrouwen op een totaal van vijf personen.
KNSB
Nu is de vraag natuurlijk: Hoe zit het dan met de KNSB? Er zijn in totaal acht personen verbonden aan deze bond en daarvan zijn twee vrouwen. Wel wordt de bond geleid door Bianca de Jong-Muhren. De KNSB is overigens ouder dan FIDE, want deze bond werd al in 1873 opgericht. Deze bond zal zich overigens wel moeten schikken naar de regels van de FIDE en dat kan een probleem worden.
De KNSB is aangesloten bij NOC*NSF en deze overkoepelende sportbond heeft uitgebreide informatie beschikbaar over dit onderwerp. Met name het document “Research document on Sex, Gender and Eilite Sport” is relevant in dit geval. Het gaat dan vooral om de laatste paar zinnen:
“What fairness and unfair advantage is in elite sport, is an important discussion. Being tall is an advantage in many sports, being petite in others. There are over 200 genetic variations that have been identified as having an influence on athletic performance, for instance on oxygen uptake, muscle protein and a lot of other factors. Why do we focus so much on gender, sex and testosterone, when there are so many variables?”
“Wat eerlijkheid en oneerlijk voordeel is in topsport, is een belangrijke discussie. Lang zijn is een voordeel in veel sporten, klein zijn in andere. Er zijn meer dan 200 genetische variaties waarvan is vastgesteld dat ze invloed hebben op atletische prestaties, bijvoorbeeld op de zuurstofopname, spiereiwitten en een heleboel andere factoren. Waarom richten we ons zo op geslacht, sekse en testosteron, terwijl er zoveel variabelen zijn?”
Geen rol van betekenis
Deze zaken spelen bij schaken geen rol van betekenis, laten we even heel eerlijk zijn. Zonder de schaaksport te beledigen. Wat wel belangrijk is: waarom richten we ons inderdaad op geslacht, sekse en testosteron, terwijl er zoveel variabelen zijn. Zoveel variabelen die een rol van betekenis spelen? Laten we heel eerlijk zijn: in sport, welke sport dan ook, kan een ‘rot’ dag al een rol van betekenis spelen. Slecht slapen, een verkoudheid. Noem het maar op. Natuurlijke lichaamsbouw zonder dat er sprake is van een medische transitie kan hierbij een rol spelen. Dan heb je het over andere sporten dan schaken.
Die voorsprong is er niet. Wanneer een vrouw niet goed presteert heeft dat niets te maken met het niet ‘kunnen’ omdat ze vrouw is. Het heeft heel misschien wel te maken met de mannelijke dominantie.
‘Geconstrueerde werkelijkheid’
In een tijd waarin tegenstanders van transgender personen het voortdurend hebben over een ‘geconstrueerde werkelijkheid’ is dit een geconstrueerde werkelijkheid. Alleen zonder aanhalingstekens. Ditmaal is het echt. Waarom? Omdat men lang geleden besloot iets te maken tot wat het niet was: schaken was voor mannen. Het werd een ‘mannending.’ Schoorvoetend liet men uiteindelijk vrouwen toe.
De schuldigen? De mannen die na de Middeleeuwen besloten om het te veranderen, vermoedelijk. Alleen de echte misogynist zal zeggen dat het uiteindelijk de schuld is van de vrouwen zelf. Zij hebben het toch toegestaan of toegelaten?
Discriminatie
Nu, eeuwen later, zitten we met een enorm lelijke erfenis opgescheept. Aan de ene kant een mannelijk bolwerk waarin vrouwen toegelaten zijn en nog niet echt als volwaardig gezien worden. Aan de andere kant worden trans personen gediscrimineerd. Want discriminatie is het. Aan de ene kant trans vrouwen niet laten spelen omdat ze trans vrouwen zijn en aan de andere kant trans mannen titels ontnemen omdat ze trans mannen zijn. Dat is discriminatie op basis van genderidentiteit.
Zo zal FIDE het allemaal niet zien. Er is toch niets aan de hand, want er volgt toch een analyse? En bovendien, er kan toch gewoon altijd teruggevallen worden op titels wanneer er sprake is van een verandering naar het oorspronkelijke geslacht? Je weet wel, net als de Transformers!
Het is echt geen film over de Transformers
Het is geen aflevering van de Transformers!
Speciaal voor dit artikel maakte ik alleen wel een Transgender Transformer… waarom ik dat deed, weet ik eigenlijk ook niet… Misschien omdat de schaakpionnen met een motief van de Transgender Vlag niet helemaal lukten.
