Artigenda
Publiek Domeindag
Wanneer: jaarlijks, 1 januari.
Publieke Domeindag is een jaarlijks terugkerende dag waarop het Publieke Domein centraal staat en de werken die daartoe horen. Ook alle nieuwe werken die toegevoegd worden staan op deze dag centraal. Omdat dit altijd op dezelfde dag is, 1 januari, is Publieke Domeindag daarom ook op deze dag.
Wat is het Publieke Domein?
Het Publieke Domein (dit mag je ook zonder hoofdletters vermelden/schrijven) omvat alle creatieve uitingen waarvan de intellectuele rechten zijn verlopen, verbeurd zijn verklaard, waarvan de maker heeft afgezien van de uitdrukkelijke rechten of waarvan de maker niet achterhaald kan worden. Omdat de rechten niet of niet langer uitgeoefend kunnen worden, mogen deze werken gebruikt worden op welke manier dan ook, zonder restricties.
Wat behoort tot het Publieke Domein?
Het is heel verleidelijk om meteen te denken aan afbeeldingen en foto’s. Daar houdt het zeker niet bij op. Denk ook aan teksten. Bijvoorbeeld aan gedichten of boeken.
Muziek kan ook onder het Publieke Domein vallen, mits het gaat om de originele tekst van die muziek. Is er sprake van een uitvoering van de muziek via een zogeheten vertolking dan kan er sprake zijn van auteursrecht. Dit auteursrecht kan wel vervallen zijn wanneer de opname bijvoorbeeld van een bepaalde datum is of wanneer de maker er geen restricties aan verbonden heeft. Dit laatste maakt het soms lastig en zelfs verwarrend.
In hoeverre is een foto van een schilderij onderdeel van het Publieke Domein? Het schilderij zelf kan onderdeel zijn van dat domein, maar de persoon die de foto maakte kan nog in leven zijn en heeft de foto gemaakt zonder daarbij afstand te doen van rechten. Dat zal je dus van te voren altijd uit moeten zoeken.
Niet automatisch
Dat een bepaald werk of een bepaald document van een bepaalde datum is houdt niet automatisch in dat er altijd sprake is van een toevoeging aan het Publieke Domein. Zo zijn de formules van Isaac Newton bijvoorbeeld uitgesloten. Deze zijn uitgesloten in de Verenigde Staten. Daarmee wordt meteen aangetoond dat het Publieke Domein dus geografisch bepaald kan zijn. Er kan per gebied of land een ontheffing aangevraagd worden.
Net zoals dit geval is in musea kunnen werken toegevoegd worden onder restricties. Denk dan aan stukken die in bruikleen aan musea worden gegeven. De musea mogen de stukken laten zien. Op een moment dat de persoon of de instelling het genoeg vindt, kan besloten worden de stukken terug te trekken. In het geval van een toevoeging aan het Publieke Domein geldt dat dit de restricties zijn. Zo mag je bijvoorbeeld het werk wel tonen, maar niet aanpassen. Ook kan het voorkomen dat je het oorspronkelijke werk niet mag modificeren.
Het vervelende is dat sommige werken in het ene land uitgesloten zijn en in het andere land juist weer niet. De naam ‘domein’ suggereert dat het van ‘iedereen’ zou moeten zijn, wat het daarmee dus eigenlijk niet helemaal is.
Eeuwig auteursrecht
In dit geval is het goed op te merken dat er bepaalde werken echt nooit toegevoegd gaan worden aan het Publieke Domein. Dit zijn de werken die vallen onder wat we kennen als Perpetual copyright, het Eeuwig auteursrecht. Beschouw dit als een ongelimiteerd auteursrecht. Zolang de aarde zal draaien, de mensheid zal bestaan is dit auteursrecht er. Tenzij er misschien een oorlog uitgevochten zal worden over dit Eeuwig auteursrecht. Die kans lijkt niet bijzonder groot.
Er is veel kritiek op dit Eeuwig auteursrecht. Waarom zou dit bestaan, wanneer de rechthebbenden er allang niet meer zijn? Toch bestaat dit auteursrecht nog steeds. Een bekend voorbeelden is de de King James Version van de vertaling van de Bijbel uit 1611, gepubliceerd door koning James VI / I (Jacobus Karel / Jacobus I van Engeland, 19 juni 1566 – 5 maart 1625).
Het is een ander verhaal als het gaat om de royalty’s voor Peter Pan of eigenlijk de versie Peter; or the Boy Who Wouldn’t Grow Up van sir J.M. Barrie (voluit sir James Matthew Barrie, 1st Baronet, 9 mei 1860 – 19 juni 1937). Dit is een heel bijzonder verhaal. Zolang als dat het Great Ormond Street Hospital (voorheen bekend als Hospital for Sick Children) in Londen bestaat, worden de royalty’s voor alle commerciële uitvoeringen, publicaties en uitzendingen van dit verhaal uitgekeerd aan dit ziekenhuis. Barrie verleende dit ziekenhuis het copyright. Dit is overigens van toepassing binnen het Verenigd Koninkrijk.
Waarom Publiek Domeindag?
De dag is er in de eerste plaats als een soort vriendelijke herinnering. Zodat je weet dat je even op de website moet kijken waarop je ziet welk jaar aan de beurt is. Een waarschuwing is op zijn plaats, de website is wat chaotisch. De website is onderdeel van de Duke University School of Law. Dit is een faculteit die onderdeel is van de Duke University in North Carolina (Verenigde Staten). De website is hier terug te vinden.
