Artigenda
Nelson Mandela International Day
Wanneer: jaarlijks, 18 juli.
Op 18 juli 1918 werd in Mvezo in het district O.R. Tambo van de provincie Oost-Kaap in het zuidoosten van Zuid-Afrika, even voorbij Mthatha, iemand geboren die de wereld zou veranderen. Hij zou niet alleen uitgroeien tot anti-apartheidsstrijder. Hij zou ook nog eens gekozen worden als president van Zuid-Afrika. Hiervoor moest hij wel een zware prijs betalen, want tussen 1963 en 1990 zat hij gevangen als leider van het Afrikaans Nationaal Congres (ANC).
18 juli is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot Nelson Mandela International Day. In 2009 werd hiervoor een resolutie aangenomen om van de geboortedag van Mandela een herdenkingsdag te maken. De officiële documentatie is hier terug te vinden. Dit deed men als erkenning van de bijdrage die hij leverde voor de cultuur van vrede en vrijheid. Niet alleen voor Zuid-Afrika, maar ook voor de rest van de wereld. Mandela bleef zich tot zijn dood op 5 december 2013 onvoorwaardelijk inzetten voor mensenrechten, het bevorderen van sociale gelijkheid, gendergelijkheid, het verbeteren van rechten van kinderen, het oplossen van conflicten, het beschermen van kwetsbare groepen en het bestrijden van armoede. Nog altijd wordt hij gezien als een voorbeeld voor veel mensen. Daarom is 18 juli, de geboortedag van Nelson Mandela een goed moment om stil te staan bij de erfenis die hij achterliet.
Gewapende strijd
Het klopt dat Mandela in de jaren zestig betrokken was bij de militaire tak van het ANC, de Umkhonto we Sizwe (Speer van de Natie). Doel was om militaire en publieke voorzieningen plat te leggen, om zo de regering te bewegen om het systeem van apartheid te verlaten. De Speer van de Natie was speciaal voor dit doel opgericht, omdat men van mening was dat een geweldloze strijd zinloos was. Iedere vorm van geweldloos verzet werd door de overheid neergeslagen, letterlijk.
Waarschijnlijk vanwege zijn steun aan onder andere leiders als Fidel Castro (Cuba), Yasser Arafat (Palestina) en Moammar al-Qadhafi, werd Mandela na een tip van de Amerikaanse inlichtingendienst CIA in 1962 opgepakt. Een jaar daarvoor was hij vrijgesproken tijdens een proces wegens hoogverraad. Samen met andere leiders van het ANC werd hij in 1964 veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf. Een groot deel van deze straf zat hij uit op Robbeneiland (1964 – 1982). In die tijd groeide Mandela uit tot een symbool van de strijd tegen apartheid. Omdat hij te boek stond als een gevangene van klasse D, mocht hij slechts eenmaal per jaar bezoek ontvangen of slechts eenmaal per half jaar een brief ontvangen. Eigenlijk kwam het erop neer dat hij nauwelijks post kreeg, want de brieven werd gecensureerd. Alles was erop gericht om hem te breken. Dat lukte niet. Zo sprak hij bewakers niet aan met ‘baas.’
Even leek het erop dat hij vervroegd vrij zou komen. Dat was in 1976. De enige voorwaarde was dat Mandela naar zijn thuisland zou verhuizen en zich nooit meer bezig zou houden met politieke zaken. Hij weigerde dit.
In 1982 volgde een overplaatsing naar Pollsmoor Maximum Security Prison. Zes jaar later volgde een nieuwe verhuizing naar de Victor Vester Prison. Hier kreeg hij te maken met een minder strak regime. Zo werd hij ondergebracht in een vrijstaande woning, met een eigen kok en een eigen bewaker. Hij mocht hier ook vaker bezoek ontvangen.
Vrijlating
Al in 1987 volgden onderhandelingen tussen Mandela en de Zuid-Afrikaanse overheid. Toen ging het vooral over de vrijlating van anderen. Mandela en andere leiders van het ANC zouden op vrije voeten kunnen komen, wanneer ze hun banden zouden verbreken met de South African Communist Party (SACP), geen geweld zouden gebruiken en niet meer zouden streven naar een verandering van regime. Mandela weigerde dit en zo bleef alles zoals het was.
Op 11 februari 1990 volgde dan toch de vrijlating van Mandela. Dit gebeurde door toedoen van president Frederik Willem de Klerk (18 maart 1936 – 11 november 2021). Na het opheffen van het verbod op het ANC was het mogelijk om deel te nemen aan onderhandelingen met de regering over de toekomst van het land. Er werd in september 1992 een tijdelijke regering gevormd, die de weg vrij moest maken voor verkiezingen. De eerste vrije verkiezingen in het land. Dat duurde overigens nog wel tot aan 1994. Op 27 april 1994 werd Mandela op 75-jarige leeftijd gekozen tot president van Zuid-Afrika. In 1997 trad hij af als leider van het ANC. Twee jaar later stelde hij zich niet opnieuw verkiesbaar, vanwege zijn leeftijd.
Nobelprijs voor de Vrede
Mandela heeft zich tijdens zijn leven als vrij man na 1990 regelmatig kritisch uitgesproken over maatschappelijke- en politieke kwesties. Zo veroordeelde hij de bezetting van Israël van het land dat men verkregen had tijdens de Zesdaagse Oorlog. Ook bezocht hij kort na zijn vrijlating de Cubaanse leider Fidel Castro. Over de oorlog in Kosovo zei hij dat de NAVO fouten gemaakt had in 1999. Ditzelfde zou hij in 2003 verklaren over de oorlog in Irak. Deze oorlog omschreef Mandela als een “tragedie.”
Voor zijn werk als vrijheidsstrijder en politicus ontving Mandela tal van prijzen en onderscheidingen. De bekendste is wellicht de Nobelprijs voor de Vrede. Deze moest hij in 1993 wel delen met De Klerk. Het Nobelcomité gaf de volgende motivatie: “Voor hun inspanningen voor het vreedzaam einde van het apartheidsregime en het leggen van de funderingen voor een nieuw democratisch Zuid-Afrika.”
Afbeelding bovenaan deze pagina: Wikimedia Commons.
