Artigenda
Internationale Studentendag
Wanneer: jaarlijks, 17 november.
Ieder jaar op 17 november wordt stilgestaan bij een gebeurtenis in de geschiedenis die plaatsvond op 17 november 1937 in Praag. Op Internationale Studentendag (Engels: International Students’ Day) denken we niet alleen na over het multiculturalisme van internationale studenten. We denken ook na over de bestorming van de Universiteit van Praag op die dag.
De ontstaansgeschiedenis
De bestorming van de Universiteit van Praag, de Karelsuniversiteit (Univerzita Karlova), was een gevolg van studentenprotesten na de dood van de arbeider en Sokol-turner Václav Sedláček (22 april 1917 – 28 oktober 1937) en de student Jan Opletal (31 december 1914 – of 1 januari 1915 – 11 november 1939). Zij waren omgekomen tijdens eerdere protesten tegen de demonstraties tegen de Duitse annexatie van Tsjechoslowakije. Na het Akkoord van München besloot Adolf Hitler niet alleen het Protektorat Böhmen en Mähren (Bohemen en Moravië) in te nemen, maar eigenlijk het hele land te bezetten. Hiermee verloor Tsjechoslowakije haar onafhankelijkheid.
In een reactie op de dood van de twee volgden nog meer demonstraties en de Duitsers sloegen hard terug. Studenten werden opgepakt en leiders van het verzet werden vermoord (negen in totaal). 1.200 studenten werden naar het concentratiekamp Sachsenhausen gestuurd. Daarna werden alle universiteiten en hogescholen in het land gesloten.
Het begon allemaal op 28 oktober met een demonstratie gericht tegen de aanwezigheid van de Duitsers onder de leden van de Medische Faculteit van de Karelsuniversiteit. Op die dag herdacht men normaal gesproken de onafhankelijkheid van het land in 1918. Tijdens deze demonstratie werd Opletal en Sedláček neergeschoten. Sedláček stierf ter plaatse, Opletal stierf op 11 november. Zijn lichaam werd vier dagen later vervoerd naar Moravië, om daar begraven te worden. Toen daar een grote groep studenten op af kwam, ontstond een nieuwe demonstratie.
Op 17 november begonnen processen tegen de leiders van de protesten. Dit waren niet alleen studenten. Ook professoren werden nog dezelfde dag schuldig bevonden en geëxecuteerd. Dit waren: Josef Matoušek (docent), Jaroslav Klíma (student), Jan Weinert (student), Josef Adamec (student), Jan Černý (student), Marek Frauwirth (student), Bedřich Koula (student) Václav Šafránek (student), František Skorkovský (student).
De eerste herdenking
Opvallend genoeg vond de eerste herdenking van deze gebeurtenissen niet plaats in een hoedanigheid zoals deze nu plaatsvindt. De eerste herdenking vond plaats door Tsjechoslowaakse troepen die in ballingschap verbleven in het Verenigd Koninkrijk in 1940. Weliswaar ging het om voormalig studenten. Er was alleen geen directe koppeling met (hoger) onderwijs, zoals vandaag de dag wel het geval is. Ook is de relatie tussen het internationale onderwijs vandaag aanwezig en was dit toen niet het geval.
Die relatie met internationale studenten is logisch verklaarbaar. In latere herdenkingen tijdens de Tweede Wereldoorlog sloten ook anderen zich aan bij de herdenkingen. Dat waren voormalige studenten uit andere delen van de wereld. In sommige gevallen hadden zij een zelfde beleving gehad van wat er gebeurde binnen het (hoger) onderwijs. Denk bijvoorbeeld aan militairen uit Frankrijk die zich in 1941 aansloten bij de herdenking. Het idee ontstond om van 17 november een internationale herdenkingsdag te maken, die niet alleen gekoppeld was aan de verschrikkingen in Praag.
Polytechnische opstand
Het gaat overigens niet alleen om deze slachtoffers. Ook de slachtoffers van een ander studentenprotest worden op deze dag herdacht. Dan gaat het om een demonstratie die plaatsvond op 17 november 1973 in Athene. Dit protest kennen we onder de Polytechnische opstand.
Het ging hier om een demonstratie die op 14 november 1973 begon en waarbij de Nationale Technische Universiteit van Athene het toneel was van actie die op 17 november op hardhandige manier onderdrukt werd in opdracht van de militaire junta van het land. De demonstratie was weliswaar door studenten georganiseerd, maar uiteindelijk sloten ook anderen zich hierbij aan. Denk dan aan arbeiders en boeren.
Er was zelfs een tank nodig om de rust te laten terugkeren op de universiteit. Niet zonder reden, want in de periode waarin de militaire junta actief was (1967 – 1974), mag dit beschouwd orden als een van de meest duidelijke afwijzingen van het bewind. Het doel werd niet behaald en veertig personen kwamen om het leven. Het lukte in zestien gevallen niet om de lichamen te identificeren. Naast de doden raakten nog eens 2.000 mensen gewond. Al zijn er bronnen die uitgaan van een aantal van 1.103 personen die gewond raakten.
Het einde van de demonstratie was op dezelfde dag als waarop nu Internationale Studentendag plaatsvindt. De gebeurtenissen begonnen alleen wel eerder. Jaarlijks worden de gebeurtenissen nog steeds herdacht en is het in Griekenland geen Internationale Studentendag, maar een dag waarop men vooral terugkijkt op drie dagen van protest en de manier waarop dit protest uiteindelijk tot uit elkaar geslagen werd.
