Artigenda
Hannie Schaft Herdenking
Wanneer: jaarlijks, de laatste zondag van november.
Op de laatste zondag in november wordt de Nederlandse verzetsstrijdster Hannie Schaft herdacht in Bloemendaal en Haarlem. Deze herdenking vindt plaats op de Eerebegraafplaats Bloemendaal, in PHIL Haarlem en bij het monument Vrouw in Verzet in het Kenaupark in Haarlem. Schaft werd vermoord door de Duitsers op 17 april 1945. Haar herbegrafenis vond plaats op 27 november 1945.
Bron: Wikimedia Commons.
Niet haar roepnaam
Dat we haar kennen als Hannie Schaft is eigenlijk niet logisch. Dat was niet haar roepnaam. Haar volledige naam was Jannetje Johanna Schaft en haar roepnaam was Jo of Jopie. De naam Hannie was een schuilnaam. Ze werd op 16 september 1920 in Haarlem geboren en ze zou haar bekendheid verwerven als verzetsstrijder, maar het had weinig gescheeld of haar naam zou geleidelijk aan verdwenen zijn uit de geschiedenisboeken.
Raad van Verzet (RVV)
Schaft was tijdens de Tweede Wereldoorlog betrokken bij de Raad van Verzet (RVV). Die verzetsorganisatie had banden met de Communistische Partij Nederland (CPN).
Tijdens haar studie (Volkerenrecht aan de Universiteit van Amsterdam) was ze betrokken bij de Amsterdamse Vrouwelijke Studentenvereniging. Haar vriendschappen met Philine Polak en Sonja Frenk, beide van joodse komaf, zorgden ervoor dat ze de vervolging van joden sterk aantrok. In 1943 weigerde ze de loyaliteitsverklaring te ondertekenden en dit zorgde ervoor dat ze haar studie aan de universiteit moest beëindigen. Samen met Polak en Frenk vertrok ze naar Haarlem. De twee vriendinnen doken onder bij haar ouders.
In Haarlem trad Schaft toe tot de RVV en ze nam de schuilnaam Hannie aan. Dit leverde haar ook een andere bijnaam op: het meisje met het rode haar. Later zou een film met die naam gemaakt worden over de laatste periode van haar leven.
De RVV werd gewantrouwd door andere verzetsgroepen vanwege de relatie met de CPN. Dit ondanks de inzet van de RVV.
Na verschillende aanslagen gepleegd te hebben op Nederlandse collaborateurs werd ze genoodzaakt om op 21 juni 1944 na de aanslag op politiecommissaris en NSB’er Willlem Ragut onder te duiken. Mede verzetsstrijder en haar vriend, Jan Bonekamp (19 mei 1914 – 21 juni 1944) kwam bij deze aanslag om het leven. Enkele maanden later, op 25 oktober 1944 pleegde ze samen met Cor Rusman (25 maart 1907 – mei 1970) een mislukte aanslag op Willem Meindert Willemsen. Het doel was om daarna Fake Krist op dezelfde dag om te brengen, die eveneens politieagent was. Hij werd alleen door een andere verzetsgroep onder vuur genomen.
Arrestatie
Omdat Schaft goed Duits sprak, gingen sommige andere verzetsgroepen er onterecht vanuit dat ze mogelijk een dubbelspion was. Dit wekte wantrouwen, alleen was voor de Duitsers wel snel duidelijk met wie men te maken had tijdens haar arrestatie op 21 maart 1945. Ze werd opgepakt bij een wegversperring. Tijdens een controle werden illegale bladen en een wapen gevonden. Eenmaal op het bureau in Haarlem werd duidelijk dat het ging om een gezocht verzetsstrijder. Hierop werd ze overgebracht naar het Huis van Bewaring in Amsterdam.
Bron: Wikimedia Commons.
Vermoord
Drie weken voor het einde van de oorlog, op 17 april 1945, werd Schaft in opdracht van Willy Lages vermoord in de duinen van Bloemendaal. Dit ging in tegen de afspraken die gemaakt waren tussen de Duitsers en de Binnenlandse Strijdkrachten (BS). De moord was onnodig en bleek later ook nog eens onjuist omschreven in het rapport. Uit de autopsie zou later blijken dat Schaft van korte afstand door twee kogels om het leven kwam. Dat kwam niet overeen met de verhalen dat ze van lange afstand vermoord werd. Ook verhalen dat een poging mislukte om haar een eerste keer om het leven te brengen waren niet juist.
Koude Oorlog: herdenken onmogelijk
Het is een feit dat Schaft lid was van de RVV, die inderdaad nauwe banden had met de CPN. Als gevolg hiervan kon het gebeuren dat ze tijdens de Koude Oorlog minder belangrijk geacht werd dan andere leden van het verzet. Voordat dit gebeurde vond haar herbegrafenis plaats op 27 november 1945. Ze werd met militaire eer herbegraven op de Eerebegraafplaats Bloemendaal in Overveen. Daarnaast ontving ze postuum het Verzetskruis 1940-1945 op 7 mei 1945. Ook ontving ze de Amerikaanse Medal of Freedom en het Verzetsherdenkingskruis. Alleen toen werd bekend dat ze lid was van het communistisch deel van het verzet.
In 1951 zorgden vier pantserwagens, samen met een politie- en legermacht ervoor dat een herdenking onmogelijk gemaakt werd, zoals te lezen valt via deze gearchiveerde pagina. Het zou pas in de jaren tachtig weer mogelijk zijn om op een normale manier Schaft te herdenken.
Een eerste aanzet werd gegeven via een standbeeld, dat op 3 mei 1982 onthuld werd in het bijzijn van prinses Juliana. Dit beeld staat in het Kenaupark in Haarlem. Hier vindt ook jaarlijks de herdenking plaats.
Meer informatie
Wil je meer lezen over dit onderwerp? Kijk dan eens op de website van de Hannie Schaft Herdenking. Daar lees je meer over waar en wanneer de verschillende herdenkingen plaatsvinden. Deze vinden plaats op de Eerebegraafplaats Bloemendaal, in PHIL Haarlem en in het Kenaupark, bij het monument “Vrouw in Verzet.”
