Artigenda
Halloween
Wanneer: jaarlijks, 31 oktober.
Halloween is een feestdag waarvan de oorsprong teruggaat de oude Kelten. De feestdag is vooral de laatste jaren erg populair geworden in Nederland. Op 31 oktober is het Halloween.
Van oorsprong is de feestdag erg populair in Ierland en het Verenigd Koninkrijk. Dankzij Ierse en Engelse immigranten, werd het een populaire feestdag in Canada en de Verenigde Staten. Later werd het dankzij Hollywoodfilms en nog weer later internet en social media ook in andere landen populair.
Dit is dé avond/nacht om de deuren langs te gaan, mensen angst aan te jagen (niet te veel natuurlijk) en hier en daar een grap uit te halen (houd het netjes).
Oorsprong
Halloween gaat terug tot de Kelten en de geschiedenis gaat daarmee terug tot ongeveer 2000 jaar geleden. Dit volk leefde in het gebied dat we nu kennen als Ierland en Groot-Brittannië. Op de laatste dag van oktober vierden zij het feest van Samhain. Dit feest markeerde het einde van de zomer en luidde het begin van de winter in. Daarmee was het meteen ook het nieuwe jaar. Op deze dag vervaagde de grens tussen de levenden en de doden. De geesten van de voorouders zouden terugkomen en mensen bezoeken. Dit zou ook betekenen dat er kwade wezens rondzwierven, zoals demonen en feeën. Daarom was bescherming noodzakelijk en dat deed men door maskers en kostuums te dragen. Grote vuren werden aangestoken om de duisternis te verlichten.
De komst van de Romeinen in het gebied zorgde ervoor dat er een vermenging plaatsvond van lokale tradities met Romeinse tradities. Zo kon het gebeuren dat het Romeinse feest Feralia ook gevierd werd door de Kelten. Dit feest werd door de Romeinen ook eind oktober gevierd en stond ook in het teken van de doden. Een ander Romeins feest was Pomona, gewijd aan de godin van de vruchten en tuinen. Daarom is het verklaarbaar dat appels een rol spelen bij Halloween tradities. Denk dan aan het happen naar appels in een bak met water.
Met de komst van het christendom zo rond de vijfde eeuw over Europa ontstond voor de katholieke kerk een probleem. Hoe ging men om met deze feesten? Daarom werd op 1 november Allerheiligen ingesteld. Hiermee moesten alle christelijke heiligen herdacht worden. De avond voor Allerheiligen werd All Hallows’ Eve. Later werd dat verbasterd tot Halloween.
Op 2 november volgde een nieuwe christelijke feestdag: Allerzielen. Daarmee moest men bidden voor iedereen die terechtgekomen zou zijn in het vagevuur. Op die dag ging men langs huizen en vroeg men om brood met krenten, de zielencake. In ruil beloofde en voor de overledenen te bidden. Dat heeft wel wat weg van dat wat we kennen als trick or treat.
De introductie in Noord-Amerika
Lang bleef Halloween een feest dat beperkt was tot Ierland en Groot-Brittannië. Daar kwam een einde aan toen in de negentiende eeuw een emigratiegolf richting Noord-Amerika op gang kwam. De tradities werden meegenomen en daarmee volgde de introductie van Halloween in Noord-Amerika. Dat niet alleen, er volgde opnieuw een vermenging. Net zoals deze eerder plaatsgevonden had bij de Romeinen en bij de introductie van het christendom.
Er ontstond een nieuw soort feest. Vooral gericht op kinderen en jongeren. Zij gingen verkleed langs huizen om snoep en soms zelfs geld op te halen. Ook werden er onschuldige grappen uitgehaald. Al maakten sommige jongeren het wel erg bont.
Jack o'Lantern
Pompoenen werden geïntroduceerd als Jack o’lanterns. Ze waren uitgehold en kregen een gezicht en een kaars of lampje erin. Deze traditie is mogelijk terug te voeren op een Ierse legende over de Ierse smid Jack.
Volgens de legende kwam de smid op een avond de duivel tegen, die hem mee wilde nemen naar de hel. Het lukte Jack om de duivel in een boom te lokken en door een kruisteken in de boom te krassen, kon deze vervolgens de boom niet meer verlaten. Pas nadat de duivel een belofte gedaan had Jack niet mee te nemen, mocht hij de boom verlaten.
Ondanks deze list werd Jack na zijn dood de toegang tot de hemel geweigerd. Dat had te maken met allerlei slechte dingen die hij tijdens zijn leven uitgehaald had. De duivel op zijn beurt herinnerde Jack aan de belofte en daarmee moest Jack voorgoed over de aarde dolen. Wel kreeg hij van de duivel nog een kooltje mee, die hij gebruikte om van een knol een lantaarn te maken. Daarmee is de pompoen eigenlijk niet de oorspronkelijke lantaarn. In de Nieuwe Wereld kwam men er alleen achter dat knollen minder geschikt waren om uit te hollen. Een pompoen uithollen gaat een stuk makkelijker.
Hoewel de populariteit van het feest toenam met de komst van de immigranten, was het pas nadat Hollywood er films en series over ging maken. Daarmee werd het een fenomeen. Niet alleen op nationaal niveau in de Verenigde Staten overigens. Internationaal leerde men Halloween ook kennen.
Het trok de aandacht in andere landen. Alleen het was pas vanaf de jaren negentig van de vorige eeuw voordat internationaal gezien meer en meer Halloween vieringen buiten Ierland, Groot-Brittannië, Canada en de Verenigde Staten plaatsvonden. Inderdaad, de invloed van films en serie was groot. Wat later nog groter zou zijn was de invloed van internet en daarna social media.
Wanneer je bedenkt dat Halloween vervolgens commercieel ook erg aantrekkelijk werd, kun je bedenken dat het allemaal nog groter werd. Aan de ene kant is dat jammer. Daarmee is een deel van het oorspronkelijke karakter van Halloween een beetje verloren gegaan, zou je kunnen stellen. Niet alles heeft meer echt te maken met Hallloween, vinden sommige mensen. Daarover valt te discussiëren.
Nederland
De afgelopen jaren is Nederland ook “gevallen” voor Halloween. Ieder jaar komen er meer en meer Halloween vieringen bij. Inderdaad, films en series speelden een belangrijke rol. Ook internet en social media waren van invloed. In steeds meer winkels was het eind oktober een vanzelfsprekendheid dat je er artikelen kon kopen die te maken hadden met Halloween.
De ontwikkelingen waren niet voor iedereen even interessant. Met name behoudende of conservatieve groepen in de samenleving vonden dit alles een slechte ontwikkeling. Zij wezen op vooral het ‘duivelse’ of ‘heidense’ karakter. Het ‘verheerlijken’ van het kwaad zou niet in orde zijn. Daarbij vergeet men dat het geen verplicht onderdeel is. Niemand is gedwongen om mee te doen. Het is geen nationale feestdag en de kans dat dit het ooit gaat worden is bijzonder klein.
Bovendien speelt er nog iets anders mee: het gaat niet om een bepaalde ‘duivelsverering.’ Het is niet zo dat deelnemende kinderen massaal de duivel aanbidden of gaan aanbidden. Dat wordt alleen vergeten. Voor veel kinderen is het een avond ‘griezelen.’ Dat niet alleen: het is ook een reden om je te verkleden en te snoepen!
