Artigenda
Dag van de Franse Frietjes
Wanneer: jaarlijks, 13 juli.
Het is wel degelijk een bestaande dag: De Dag van de Franse Frietjes. Al bestaat dit fenomeen volgens sommige niet, omdat het gewoon gaat om patat. Op 13 juli is het de Dag van de Franse Frietjes en de vraag is: waarom is deze dag er?
Is het friet of patat?
Gefrituurde aardappelreepjes. Friet, patat of patates frites. Welke naam je er ook aan wilt geven, het gaat eigenlijk om hetzelfde. De discussie over de naam is soms heftig. Vooral op social media. Je behoort ofwel tot #teamfriet of tot #teampatat. Taalkundig gezien mag het allebei. Het stamt af van het woord patates frites. Oorspronkelijk is het afhankelijk van het taalgebied welke naam men gebruikte. In het noorden van Nederland was dat patat, in het zuiden friet, in West-Vlaanderen frieten en in Oost-Vlaanderen frieten en friet. Alleen hoe komt het dan dat we op deze dag spreken van Franse Frietjes? Wát heeft Frankrijk er nu weer mee te maken?
Pommes frites
In Frankrijk kent men friet of patat als pommes frites. Die woorden verschenen voor het eerst in een Amerikaans kookboek van E. Warren en daarmee zitten we eigenlijk ‘vast’ aan het idee dat friet of patat iets Frans zou zijn. De Amerikanen maakten hiervan: French Fries. De omschrijving of de woorden kwamen voor het eerst voor in het kookboek “Cookery for Maids of All Work.” Dit boek werd geschreven door E. Warren. Uiteindelijk belandde het zelfs op deze manier in de Oxford English Dictionary, zoals je hier kunt lezen.
Papas fritas
Daarmee is helemaal niet gezegd dat de Fransen de friet of patat hebben uitgevonden. Al in 1629 wordt zoiets beschreven als papas fritas, zonder een daadwerkelijke beschrijving wat dat inhield. Verantwoordelijk hiervoor was de Chileense schrijver Francisco Núñez de Pineda y Bascuñán (1607 – 1682). Het is ook wel logisch om aan te nemen dat de oorsprong van dit aardappelgerecht gezocht moet worden in Zuid-Amerika. Daar komt de aardappel immers vandaan. Al zou het ook kunnen dat het allemaal is uitgevonden in Spanje. Dat was het eerste land in Europa waar men kennis kon maken met de aardappel. In Spanje was het gebruikelijk om dingen in olie te bakken, dus waarom was dat niet het geval voor aardappelen? Dat idee had men ook bij National Geographic, die er een artikel over schreef in 2015. Dat artikel lees je via deze link.
Anderen zijn juist wel weer van mening dat het allemaal wel terug te voeren is tot Frankrijk en dat de naam daarmee wel degelijk Franse Friet zou moeten zijn. Dat bewijs zou te vinden zijn in het boek “La cuisinière républicaine” uit 1795. Daarvoor zou het recept ook genoemd zijn in een ouder werk (1775). Alleen dezelfde website die Frankrijk als bakermat aanwijst (deze website) noemt met hetzelfde gemak de al eerder genoemde Francisco Núñez de Pineda y Bascuñán. Al kort men de naam af tot Francisco Núñez de Pineda. De website legt verder een link met Robert May (1588-1664), een engelse kok. De vraag is of je de zoete aardappels die hij bakte in boter echt mag rekenen tot friet of patat valt echter te bezien. Dat geldt ook voor het recept voor aardappelringen uit 1747 van Hannah Glasse (1708 – 1770). Volgens de website is er een goede reden waarom er niet eerder gefrituurd kon worden: het was eenvoudigweg te duur om grote hoeveelheden vet of olie te gebruiken.
Via aardappelbeignets (1773) komt het vervolgens tot een soort donut (1783). Uiteindelijk noemt de website een jaartal van 1803 waarop Charles-Yves Cousin d’Avalon (1769 – 1840) pas echt gaat frituren. Hij beschrijft zijn recept als volgt:
Gefrituurde aardappelen.
Je schilt ze allemaal rauw en snijdt ze in plakjes; vul ze en gooi ze in buitengewoon heet frituren; als ze gebakken zijn, besprenkel ze dan met zout.
België
Toch claimt België ook de ontdekker te zijn van dit gefrituurde aardappelproduct. Daar mogen we waarschijnlijk Frédéric Krieger voor bedanken, een muzikant uit Beieren. Hij leerde dit van de straatverkopers van het product in Parijs rond 1842. In 1844 nam hij het recept mee naar België en begon daar het bedrijf Fritz met als slogan “la pomme de terre frite à l’instar de Paris” (“gebakken aardappelen in Parijse stijl”) (bron). Toch werd het een voortdurende strijd tussen de Fransen en de Belgen over wie nu de friet of patat uitgevonden had. Dan ging het vooral over de moderne versie. Vergelijk het een beetje met de naamgeving. Is het friet of is het patat?
Dan nu over de naam
Heel voorzichtig dan nu…. Dan nu over de naam. Strikt genomen hebben beide kampen gelijk. Je mag spreken over friet of frieten en je mag spreken over patat of pataten. Sterker nog, je mag ook gewoon patat frites zeggen. Frietjes is ook geen probleem. Chips, zoals men in Engeland doet? Ook geen probleem. Pommes, zoals men in Duitsland doet? Kein Problem! Patatas, zoals men in Spanje doet? De nuevo, no hay problema. In Nederland maken we er een probleem van…
Er is een verschil in het soort friet of patat. Dat wel. Vergelijk je de Vlaamse variant met de Franse, dan valt het verschil op. Franse friet is daarmee dus geen Vlaamse friet. De dag zoals die vandaag gevierd wordt is dus geen dag die helemaal in het teken staat van alle friet- of patatsoorten. Bovendien, het gaat ook om de associatie.
French Fries worden geassocieerd met een menu dat aangeboden wordt door fastfood ketens. Hier gaat het niet om dikke(re) patat- of frietsoorten. Hier telt mee dat de aardappelstukken zo dun mogelijk moeten zijn. Ze zijn erop gericht dat deze zo snel mogelijk klaar zijn. Logisch, het is fastfood. Daar staat tegenover dat deze over het algemeen slapper zijn. Wanneer je een “echt” portie Franse frietjes koopt dan merk je het verschil. Nog steeds zijn ze dunner, alleen wel steviger.
French Fries Day
Hoe zit het dan met deze dag? Wat is de oorsprong ervan? In de eerste plaats is het vooral een dag die mensen naar de bekende fastfoodketens moet lokken. Die bieden immers, vooral in de Verenigde Staten, French Fries aan. Vandaar dus dat het eigenlijk French Fries Day is.
Het had weinig gescheeld of men had daar deze aanduiding nooit meer gebruikt. De naam kwam te vervallen, nadat Frankrijk kritiek geuit had op de invasie van Irak in 2003. Daarover lees je meer via deze Wikipedia-pagina. Vergelijk je dat met de discussie tussen #teamfriet en #teampatat, dan valt die discussie best wel mee. De naamswijziging werd overigens pas ongedaan gemaakt in 2006.
Dat jij dit nu hebt gelezen is waarschijnlijk het gevolg geweest van de discussie over friet en patat. Of je wilde misschien meer te weten komen over de achtergronden van deze dag. Dat kan natuurlijk ook gewoon…
